آب شرب سالم و بدون آلودگی یکی از اجزای بسیار مهم تامین سلامت و بهداشت است. اکثر مناطق مسکونی از چاههای حفر شده جهت تهیه آب آشامیدنی استفاده میکنند. از طرفی محل دفع فاضلاب و از طریق چاههای فاضلاب به زیرزمین منتقل میشود. رعایت فاصله مناسب بین این دو چاه آب و فاضلاب به منظور جلوگیری از آلوده شدن آب آشامیدنی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این مقاله به بررسی استانداردهای ملی و بینالمللی مربوط به فاصله چاه آب شرب و چاه فاضلاب میپردازیم تا خانوادهها را در مورد این موضوع مهم بهداشتی مطلع سازیم.
رعایت فاصله مناسب بین چاه آب شرب و چاه فاضلاب از جهات متعددی بسیار حیاتی و مهم است. عدم رعایت استانداردهای فاصله در این زمینه میتواند منجر به آلودگی آب آشامیدنی و ایجاد مشکلات جدی سلامتی شود.
- جلوگیری از ورود ذرات مدفوعی و باکتریایی به آبهای زیرزمینی و آلوده شدن آب آشامیدنی
- جلوگیری از نفوذ کودهای شیمیایی و مواد زائد به منابع آب
- حفظ استانداردهای سلامتی آب و جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مرتبط با آب آلوده
- حفظ محیط زیست و منابع آبهای زیرزمینی برای آیندگان
لذا رعایت دقیق استانداردهای فاصله بین این دو چاه برای تامین سلامت عمومی اهمیت حیاتی دارد.
سازمان بهداشت جهانی(WHO) و سازمانهای معتبر دیگر، استانداردهای مشخصی را برای فاصله بین چاه آب و فاضلاب تعیین کردهاند:
- سازمان بهداشت جهانی حداقل فاصله را 30 تا 100 متر بر حسب شرایط زمینشناسی و هیدرولوژیکی منطقه تعیین کرده است.
- در ایران نیز سازمان آب و فاضلاب به طور متوسط فاصله 15 تا 30 متر را حداقل استاندارد دانسته و در مواردی تا 50 متر نیز اجازه داده است.
براساس این استانداردها خانوارها باید برای اطمینان از سلامت آب شرب خود فاصله چاهها را بیش از مقادیر ذکر شده در نظر بگیرند. همچنین ویژگیهای زمین و محل سکونت باید مورد توجه قرار گیرد.
علاوه بر استانداردهای مذکور، عوامل مختلف دیگری هم در تعیین فاصله صحیح میان این دو چاه موثرند که عبارتند از:
- نوع و شیب زمین: زمینهای شیبدار و نفوذپذیرتر نیاز به فاصله بیشتر دارند.
- نوع خاک: خاکهای رسی بیشتر از خاکهای شنی-ماسهای نفوذپذیرند.
- سطح آبهای زیرزمینی: هرچه سطح آبهای زیرزمینی بالاتر باشد، فاصله باید بیشتر باشد.
بر اساس تحقیقات، برخی توصیهها و هشدارهای مهم برای حفظ سلامت آب و رعایت استاندارها عبارت اند از:
- در مواردی که فاصله کمتر از مقادیر استاندارد است، استفاده از روشهای ابتکار آب و ایزوله کردن چاهها توصیه میشود.
- استفاده از درپوش و لولهکشی صحیح چاهها جهت جلوگیری از نفوذ آلودگیها.
- عدم استفاده از کودها و مواد شیمیایی در محدوده 10 متری اطراف چاهها.
- دور نگهداشتن منابع احتمالی آلودگی نظیر گورستان و سطل زباله.
- کنترل دورهای کیفیت آب چاه توسط آزمایشگاههای مجاز
رعایت این موارد بسیار حیاتی است.
- جنس و بافت زمین: زمینهای آهکی و شکننده بیشتر در معرض خطر هستند.
بنابراین با توجه به ویژگیهای محل، فاصله باید اندازهگیری و تنظیم گردد.
پرسش: فاصله چاه آب شرب تا محوطه دفع زباله چقدر باید باشد؟
پاسخ: با توجه به احتمال آلودگیهای احتمالی، حداقل فاصله 10 تا 15 متر توصیه میشود.
پرسش: اگر به دلیل مشکل فضایی تنها امکان حفاری فاضلاب با فاصله کمتر وجود دارد چه کنیم؟
پاسخ: میتوان با استفاده از روشهای ابتکار آب، چاه را ایزوله کرد یا از سیستم تصفیه خانگی استفاده نمود.
پرسش: آیا فاصله چاه آب با لوله فاضلاب همسایه مهم است؟
پاسخ: بله، فاصله با فاضلاب همسایگان نیز باید رعایت شود تا از آلودگی متقابل جلوگیری به عمل آید.